Cây Xay là một loài thực vật nhiệt đới có nguồn gốc từ miền nam Thái Lan và Malaysia. Thuộc họ Fabaceae, có trái nhỏ giống như trái nho về kích thước, trái có nạc ăn được. Cây xay cho gổ cứng, có vân đẹp, Cây xay là một giống thực vật bị đe dọa bởi môi trường bị xâm chiếm do sự khai thác gỗ và nhu cầu giải quyết của con người. Người ta không có một con số cụ thể của sự tái sinh, nuôi trồng và những thông tin còn hạn chế nhiều. Cây Xanh Bình Long chuyên bán cây xay rừng tại Bình Long, quý khách có thể liên hệ: 0971.055.578
Hương vị của xay có vị tương tự như me, như tên gọi Velvet tamarind để chỉ cây xay. Ở Thái Lan gọi “ Luk Yee ” hay “ Yee ” và ở Mả Lai tên gọi là “ Keranji ”. Tại Thái Lan thường sử dụng làm một thức ăn như kẹo bonbons, thường người ta sấy khô và áo đường với ớt..
Trái xay, có một vỏ cứng bên ngoài phẳng, màu nâu mịn như nhung, bên trong chứa 1 đôi khi 2 hạt, hạt được bao bên ngoài một lớp nạc chua ngọt.
Đặc điểm của cây xay rừng
Cây xay là một loài thực vật bán thay lá, cao 30 – 35 m với thân cây có gổ cứng và có giá trị cao. Có thể tăng trưởng cao khoảng 40 m với đường kính khoảng 50 đến 100 cm, .
Vỏ màu trắng xám, phần trong vỏ có vân tím mịn chứa nhiều mủ đỏ.
Cành non mảnh, có 4 cạnh, hơi có rảnh, có lông.
Lá, lá kép lẻ một lần, mọc cách theo vòng xoắn, lá phụ mọc cách gồm 4 – 7 lá chét hình xoan, kích thước 1,5 – 4,5 cm, hình bầu dục đến hình xoan, đỉnh hơi nhọn, phần dưới tròn hơi ngiêng không đối xứng, bìa lá nguyên, có lông mịn ở 2 mặt.
Gân lá phẳng ở bên trên, một gân chánh, gân thứ cấp xiêng so với gân giữa, rộng và song song, các gân phụ kết thành mạng lưới. Gân giữa dài 10 cm. Lá bẹ nhỏ, rụng sớm.
Phát hoa, hay hoa : hoa trắng nhỏ 6 mm dài, hợp thành nhóm, gié dài khoảng 10 cm, ở đầu hay ở nách lá, hoa lưỡng phái, cuống nhỏ ngắn 5 mm, có lông mịn.
Trái, có vỏ bọc ngoài mỏng giòn, hình trứng, kích thước 20 mm đến 30 mm x 15 mm đến 20 mm x 8 mm, mỏng, có lông mịn như nhung, khi còn non màu xanh lá cây sáng, trở thành đen khi chín, bên trong chứa 1 hoặc 2 hạt.
Hạt : có từ 1 đến 2 hạt mỗi trái, mở theo chiều dọc, bên trong bao bởi một lớp cơm nạc màu nâu, có vị chua khi chín, màu trắng khi còn non, trở nên nâu đỏ khi trưởng thành.
Phân bố ở Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan. Ở Việt Nam, gặp từ Nghệ An trở vào đến các tỉnh đồng bằng Miền Nam, trong các rừng ẩm có độ cao dưới 1.000 m so với mặt nước biển, trên nhiều loại đất khác nhau. Khả năng tái sinh mạnh dưới tán rừng.
Đặc tính của cây xay
Trái cây xay là một trái sống trong thiên nhiên, hoang dại, không lấy làm ngạc nhiên lắm :
– chứa lượng chất đạm protéine thấp,
– chất xơ dạng thô cao vừa phải.
Nên chúng có thể giúp đở giảm nồng độ cholestérol trong máu.
Cây xay được sử dụng trong y học để chữa trị :
– chống tiêu chảy,
– và những bệnh vể siêu vi khuẩn virales.
Vỏ cây xay và lá có những đặc tính y học và được dùng để chống nhiều bệnh.
Ở những trẻ em miền nam phía đông Nigeria, ăn những lá non cây xay như légume hoang.
Ứng dụng của cây xay
Trái xay, là một trái ăn được, có một hương vị tương tự như me.
Thường được sử dụng để chế biến thành những món ăn hoặc trong nghệ thuật nấu ăn để có một vị chua ngọt.
Vỏ cây chứa nhiều chất tanin nên được dùng để thay trầu cau.
Ở một số vùng thuộc Cao Nguyên Việt Nam, các cụ cao tuổi thường ngâm quả xay chín đã bóc vỏ, lấy cơm để ngâm với rượu 25-300. Để càng lâu càng tốt.
Cơm quả xay chế biến thành cao có tác dụng nhuận tràng.
Cơm nạt trái xay, có hương vị chua ngọt, nên người ta bóc vỏ ăn sống, nhưng có thể gây ra ít nhiều táo bón ở những vùng Tây Ninh Việt Nam và nhiều vùng ở Thái Lan.
Có thể ngâm trong nước, biến chế thành nước giải khát.
Lá xay đắng, có thể được sử dụng để nấu những món ăn “ domoda ”, một món ăn của người Ghana, có vị ngọt và đắng.